Erdi aroko monasterioak gure inguruan

Onderen gure inguruko 10 monasterio aipatu eta beraietaz pizka bat hitzegingo dizuet:

San joan bataiatzailearen komentua kexaako (araba) alde zaharraren erdigunea da, eta aialatarren leinuaren sorgunea eta orubea. 1378. Urtean eraiki zuten.

Lekeitio Koh (Bizkaia) domingo taren monasterioa 1368. Urtean fúndatu zuten.

Jato rían (XXI. Mendea), Gesaltzako (araba) San Joan akrekoaren Monasterioa Erdi aroan Donejakune bidea igarotzen zen bide eromatar zahar batean kokatutako ospitale bat zen.

Markinatik (Bizkaia) zazpi kilometrora kokatutako ziortzako monasterioa X. mendekoa da.
Burgosko probintziaren hego-ekialdean Santo Domingo de Silos monasterioa dago, X. mendekoa.

1134.urtean, Gartzes Ramirez Nafarroako erregeak La Olivako monasterioa fúndate zuen zarrakaztelu (nafarroa) inguruan.

Leireko Salbatore monasterioa IX.mendekoa da.

Fitero Koh (Nafarroa) Santa Maria elizaren eraikuntza Gaztelako Alfontso VII.a erregeak agindu zuen XXI. Mendearen erdialdean.

Donemiliagako monasterioak (suso eta yuso edo goikoa eta behekoa), gizateriaren kultur ondare declárate ditu UNESCO.

Argazkian leireko monasterioa ikus dezakezue.

Egilea:Julen

gizarte feudala

Erdi aroan elizak persona guztiak hiru ordena eso taldetan biltzen zirela zioen eta talde bakoitzak bere eskubideak, betebeharrak eta bizimodua zituen: otoitz egiten zutenak (apaizak), borroka egiten zutenak (gerlariak) eta lan egiten zutenak (nekazariak). Gizarte oren funtzionamendurako hiru ordena horien arteko harremanek onak behar zuten izan, berez batzuk besteen menpe baitzeuden.

Elizaren arabera, hiru ordena horien (noblezia, kleroa eta nekazariak) jatorria jainkoak emana zen eta, beraz, inork ez zituen zalantzan jartzen.
Alde batetik, pribilégiatu gutxi batzuk (aristokrazia eta elizako goi-karguak) boterearen eta lurren jabe ziren. Bestetik, biztanleria gehiena boteretsu horien presioaren pean bizi zen.
Gizarte horrek bilakaera izan zuen eta aro modernoko gizartea, estamentuetan oinarritutakoa, sortu zen; hiru estamentu zeuden: noblezia, kleroa eta herri xehea. Erdi aroko Gizartea ez bezala, gizarte estamentala irekiagoa zen. Tituluen erosketa, kultura eta meritu militarrak ziren herritar xeheak noblezian sartzeko bideak.

Argazkian gizarte feudalaren aldea bat ikus dezakegu.

Egilea:Julen

monarkia feudala

Lehenago esan duguna gogoratuz, Erdi aroan nobleziako kide guztiek mendetasun-loturak ezarri situ Steen elkarren artean. Berez, erregea guztien jauna zen eta ez zen inoren basailua. Noble boteretsuenak, kondeak, dukeak eta markesak, erregearen basailuak ziren, Elizako Goi-Carguak (gotzainak eta abadeak) bezalaxe. Horiek, beren aldetik, zaldunen eta aitoren semeen Jaunak ziren, azken horiek nobleziakoak ziren baita ere, baina askoz ere botere txikiagoa zuten.

Monarkia feudalaren ezaugarri nagusietakoa erregeak goi-noblelizaren aurrean zuen ahultasuna zen. Berez, nobleak erregearen basailuak ziren eta obedientzia eta leialtasuna zor zioten, baina errealitatea bestelakoa zen: noble batojen erregeak berak baino aberastasun eta baliabide militar gehiago zituzten. Beraz, ez da harritzekoa batzuetan nobleek erregeari berari beren nahia inposatzea.
Gainera, erregearen agintea monarkia feudalaren instituzio berezi batek kontrolasen zuen: Gorteek. Hasiera batean aholkulari-funtzioa bete bazuten ere (nobleziako eta elizakoa goi-dignatarioek osatzen zuten), gero eta funtzio gehiago bereganatu zituzten: legeak eta sergas erabakitzea, erreklutatzeak onartzea etab. Hala, bada, Gorteak sektore pribielegiatuek erregeen agintea mugatzeko erabili zuten tresna izan ziren.

Egilea:Julen

Feudalismoa

Erdi aro terminoarekin gertatzen den bezala, feudalismoa oso ospe ona izan ez duen beste beste kontzeptu historiko bat da. Termino hori XVIII. mende Koh frantz Ian hasi ziren erabiltzen, Erdi aroko gizarteko desorekak adierazteko.

Gaur egun XI. Mendetik XV. Era bitarteko Erdi aroko gizarte-erregimena adierazteko feudalismoa hitza erabiltzen dugu.

Fedalismoa nekazarien etekinen (soberakina) zati baten confiscación oinarritutako gizarte-erregimena zen.
Mendetasun-sistema baten (basailutza) eta sarien sistema baten bidez (feudoa), soberakin hori agintea zuten taldeen artean banatsen zen.

Ez ditugu feudalismoa eta jaunen erregimena termiónica nahastu behar. Lehenengoak nobleziako kideen arteko mendetasun-harremanak barne hartzen zituen. Bigarrenak jaunen (nobleen) eta nekazarien arteko harremanak.

Basailutza-zeremoniak hiru erritu nagusi zituen: omenaldia, leialtasun-agindua eta inbestidura:

- Omenaldia:Basailu izando zenak, belauniko eta eskuak jaunaren eskuen artean jarrita, bere jaunaren basailu izendatzen zuen bere burua.

- Leialtasun-agindua: Basailuak jaunari leialtasuna aginasen zion ebanjelioen aurrean eta, beharrezkoa zenean, laguntza militarra emango ziola aginasen zion.

- Inbestidura: Lore bat, eras Tun bat edo lur eskutada bat emanez, jaunak feudo bat lagasen zion basailu nobleari. Berez, noble hori hiltzen bazen eso agindutakoa betetzen ez bazuen, jaunak feudoa berreskuratzeko eskubidea zuen, baina, azkenean, feudo horiek aitengandik semeengana igarotzen ziren. Emakumeen esku ere geratu ziren noizbait, horiek betebehar militarrak bete ezin bazituzten ere.

Egilea:julen

X.I. mendetik aurrera:

- Bizantziar inperioak: Gainbehera geldoa baina jarraitua izan zuen, turkiarren esku geratu arte XV. mendean.

- Islama: Ere gamberra asten da astiro astiro, XV. Mendean iberiar penintsulatik alde egin arte.

- Mendebalde kristauak: Errekonkistari ekiten dio, hau da erresuma kristauak Islamak iberiar penintsulan konkistatutako lurrak bereganatzen hasten dira.

Egilea:Julen

ihauterietarako lantxoa

Zuen blogak irakurrita hemen duzue galdera batzuk test modukoak,
http://cid-23903d5c6189f497.skydrive.live.com/self.aspx/P%c3%bablico/galderak.doc
zabaldu artxiboa, gorde zuen ordenagailuan, astean zehar betetzen joan (azpimarratuz erantzun egokiak) eta gero bidali andoni.goiriena@gmail.com eta zuzenduta jasoko duzue zuen korreoan edo blogean.

Batasun Mediterranearraren zatiketa

395 Urtean Teodosio I.a handia hil zenean, Erromatar inperio zaharra bere bi semeen artean zatituta gelditu zen. Ekialdeko zatia Arkadioren esku gelditu zen eta konstantinoplan esarri zuten hiriburua.
Mendebaldeko zatia, berriz, Honorioren esku gelditu zen eta erroman zuren hiriburua. Ekialdeko erromatar inperioaren eta mendebaldeko erromatarren inperioaren arteko mugak gaur egungo kroazia eta Serbia zeharkatzen zituen.
750.Urte inguruan, hiru esparru político, ekonomiko eta kultural zeunden:
Bizantziar inperioa (ekialdeko erromatar inperioaren oinordekoa), Mendebalde Germaniarra (erresuma independente askotan zatitua) eta Islama.
Bizantziar inperioak xv. Mendearen erdialdera arte iraun zuen. Turkiarren menpe gelditu zen. Bestalde VII. Mendean, Mahomak, erlijio berri baten (islama) profetak, ehun urte baino gutxiagotan ekialde hurbilean eta afrikako iparraldean hedatu zen estatu bat sortu zuen Arabiako penintsulan, pirinioetaraino ere iritsiz. Azkenik, Europako mendebaldean erromatar inperioa desagertu zen eta, aldi berean, herri barbaroak iritsi ziren eta erresumak ezarri zituzten: Frankoen erresuma, Bisigodoena, ostrogodoena.

Egilea:Julen garazi eta alex

Zer izan ziren bandokideen arteko gerrak?

XIII. Mendean amaieratik XV. Mendera arte, mendebaldeko Europan krisi ekonimiko izugarri gertatu zen. Konponbide eraginkorrak bilatzeko gaitasunik ez zuten. Ondorioz, segurtasunik gabeko sasoi luzea hasi zen. Familia-burua ziren euren senide guztien, hau da, leinuaren babesa zuten.
Horrexegatik gatazkak “bandoen arteko gerrak” direla esan ohi da. Euskal Herria leinuak bi bando handietan elkartu ziren:Oinaztarrak eta Ganboatarrak. Bertara iristeko, egurrezko eskailerak batetik igo beharra zegoen, arriskorik egonez gero,eskailera kendu egin ahal zen.
Leinu horretako ordezkari ospetsuena Lope Garcia de Salazar izan zen (1399-1474)
Hain zuzen ers, “Las Bienandanzas e Fortunas” izaneko kronika da garrantzitsuena.
Bizkaiko Erdi Aroa ondoren ezagutzako aukera eskaintzan digun lana da, inolako salantzarik gabe.

XV. Mendeko azken herenean, krisis ekonomikoa amaitu egin zen. Garai hartan, bakea eta hazkuntza ekonomikoa izan zen nagusi. Ondorioz, erainkuntzak berak ere gora egin zuten. Jauregiak, Baserriak eta Templuak non nahi eraiki ziren. Hemendik aurrera Aro Modernoa hasten da.
Errenazimentuaren hasieraren adierazgarri zen bizipoza zen nagusi.
Egileak:Julen,
garazi eta alex

Arte erromanikoa/Arte gotikoa

Arte erromanikoa:
X-XII
Arkitekturan-Monasterioko eliza egin zuten.Eta hau erabili zuten.
Harriz, horma lodiak egin zuten, bao txikiak, puntu erdiko arkuek,kano, erdi gangak horma bularra itzatzita.
Eskultura:
Arte nagusiak, tinpanoak, zutabetan, kapitela higidurarik ez, oinazerik ez, anatomia ez, edertasuna ez…
Pintura:
Absideak,ganga freskoak.

Arte gotikoa:
XIII-XV
Arkitekturan-elizak egin zuten:Hariiz, Horma meheagoak, Bao handiak, Arku zorrotzak,Ertz ganga,Horma bular arbotantea.
Eskultura:
Arte nagusiak:Timpanoak, Zutabetan,Kapitela,Higidura bai, Oinazea,Poztasuna bai,Anatomia bai,Edertasuna bai.
Pintura:Absideak,Gangak,Beirateak eta Freskoak.

Argazkian arabako arte erromaniko bat ikus dezakezue.

Egileak:garazi, julen eta alex

bizantziar inperioa

Germaniarrak inperioaren mendebaldeko alderdian sartu ziren, eta zati hori barbaro bihurtu zen, baina germaniarrak ez zuten, ordea, ekialdeko zatian eraginak izan. Armadari, ekonomia oparoari eta administrazio egokiari esker.
Justinianoren erregealdian (527-565) Afrikako iparraldean, Italian eta hispainako ekialdeko kostaldean lurralde gehiago bereganatu zituen, garai bateko Erromatar Inperioa berreraiki nahian. Justinianok egindako ekHala ere polítika handizale horren kostuari eustea ezinizkoa zen eta, horregaitik, konkistatutako lurrak berehala galdu zituzten. Beranduago, VII. Eta VIII. Mendeen artean, Bizintziar Inperioak probintzia nekazari garrantzitsuak galdu zituen (Siria, Mesopotamia, Palestina, Egipto), eta konstatinopla hiriburuak ere erabiarren eraso etengabeak jasan behar izan zituen. Mazedoniako dinastiaren garaian (867-1056), inperioa inartu egin zen berriro. Garai oparoa izan zen eta lurralde gehiago menperatzeaz gain, inperioa Mediterraneoko merkataritza-zentro nagusi bihurtu zen. Kultur bizitza ere indartu egin zen: eskuizkribu zaharrak kopiatu eta laburtu ziren, matemática, astronomiari, literaturari eta antzeko beste disciplina batzuei arreta arpenetako bat Corpus Iuris Civilis izan zen.
Egileak:alex eta julen

Zer ziren erromesaldiak?

Izpiritu erlijiosoaren eta jainkoaren greziaren bilaketaren ondorioz, mende askotan bidaia luzeak egiten zituzten.

Erdi aroko hiru bide:Conpostelako Santiago,Jerusalen eta Meka.

VIII .Mendean sartu zen,Jesukristo ikasteetako bat zen Santiago apostolua Compostelako Santiago (Galizian) lurperatuta zegoela zabaldu zenean.

Galtzada erromatar zaharren trazatua jarraitzen zen, atseden hartzeko, jateko eta lan egiteko aukera eskaintzen zieten herriak aukeratzen zituzten ibilbide horietan, hospitalak, elizak…eraiki zuten.
Jerusalen da bertan Jesus hil zuten gurutziltzatuta.
Musulmanen bertan Mahoma jaio baitzen.Islama sortu eta aldarrikatu zuen.

Argazkian santiago de Conpostela ikusten duzue auda santiagoko erromesaldia.

Egileak:Garazi eta Julen

zer ziren iribilduak?

XII. mendean erdialdetik aurrera, Europa atlántiko merkataritzaren zirkuitoetan sartu ziren. Santiago bidea dauka ekialdean/ mendebaldean merkataritza ardatza alde. Bizkaitarrak auren produktu preziametakoa esportatu zuten Gaztelera eta Europara. Ibilbide berri horiek hiribilduak sortu ziren. Batzuk: Balmaseda, Bilbo eta Portugalete. Lehen iribilbideak nekazaritza zen, jende gehiago landa – ingurunean. Bertan aberastasun handiena zen. Bertan erosi , saldu etb.....

Argazkian duzue erdi aroko hiribildu baten etxe bat.

Egileak:julen alex eta garazi

Nola egiten zituzten liburuak erdi aroan?

Erdi aroan pergaminoa idazketaren euskarri nagusia izan zen, baina erdi aroaren amaieran papera nagusitu Egin zen.
Erdi aroan eskribauek edo monjeek idazten zekiten bakarrekoak ziren eta bibliak, kronikak, egutegiak, hitzaldiak, itunak eta legeak kopiatu eta transkribatu egiten zituzten. Idazkerako artisauok forma grafiko berriak asmatu eta marrazkiz zein pinturaz hornitu zituzten testuak.

Pergaminoa zenbait eratako larruzalez egindako larrua zen eta hor idazteko luma erabiltzen zuten, luma hori ez zen edonolakoa, tamaina handiko antzaren lehenengo bost arraun-lumetako batizan behar zen.
Erabilitako tintak begetalak eta mineralak ziren, eta genienetan, zuringoak,koipeak… erabiltzen ziren tintak loditzeko.
Liburuak idatzi baino lehen pergaminoetan berunezko arkatzaz marra finak marrazten zituzten, eskribauek lerroari eutsi ahal izateko eta Testua bukatzean marrak ezabatzen zituzten.

argazkian duzue erdi aroan idatzitako bi orri.

Egileak:Julen, alex eta garazi

nola eraikitzen zuten orain dela milaka urte?

Duela mila urte eraikitzeko teknikak ez zeuden oso garatuak, gehienak egurrezkoak ziren. Jáuregui eta gazteluetako areto nagusiak eta elizitako nobleak harrizko gangez estaltzen ziren. Gangok kalitate estetiko haundikoak ziren.

Egileak:alex , julen eta garazi

Zer zeregin zuen elizak erdi aroan

Europako biztanlehen kopurua ikarragarri jaitzi zen. Gizartea jaunaren gaztelua edo monasterioaren inguruan pilatzen ziren. Monasterioak Erdi Aroan culturaren babesleak izan ziren. Monjeak eta erlijiosoek ospe handia lortu zuten gizartean. Biztanleak lurraldean sortu ziren eliza xumea inguruan pilatu ziren. Geroago XIII. Eta XIV. Mendean borrokatu ziren eta dorretxoak eraiki zituzten nobleak.

Emen duzue erdi aroko eliza baten argazki polit bat.

Egileak:alex eta julen